4. DARBELER VE TOPRAK KAYIPLARI

Osmanlı’da gerçekleşen tüm darbeleri yakından takip eden bir Fransız dergisi. Darbelere dair Avrupa’ya ulaşan haberlerin kaynağı hep İngiliz derin devleti idi.

Son 200 yıl içinde dünya üzerindeki birçok darbede, İngiliz derin devletinin izleri vardır. Bu karanlık yapı, darbe ile yönetimleri değiştirerek kendi politikasının uygulanmasını, hızlı, sessiz ve masrafsız olarak elde eder. Darbeciler kimseye hesap vermek zorunda olmayan, kibirli ve çoğu zaman kolay yönlendirilen kişilerdir. Küçük bir menfaate tamah etmişler ve İngiliz derin devletinin oyununa gelmişlerdir. Geldikleri makamı hak etmemektedirler. Onları iktidara getiren unsur, bilgi, beceri ya da tecrübeleri değil; şiddet ve silahtır.

Darbe dönemleri ara rejimlerdir; dolayısıyla, böyle zamanlarda alınan kararların sorumlusu belli değildir. Tüm rezillikler bir ya da birkaç darbecinin üzerine yıkılır. Bu sayede başta İngiliz derin devleti olmak üzere asıl failler, tüm suçlardan elleri tertemiz kurtulurlar.

Osmanlı İmparatorluğu söz konusu olduğunda da böyle olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu, çöküş dönemine geldiğinde, gerçekte 500 yılık bir devlet tecrübesine sahiptir. Askeriyede, ekonomide, eğitimde kısaca devlet yönetiminin her başlığında oturmuş bir sistem hakimdir. İngiliz derin devleti, böyle güçlü bir yapıyı hızlıca yıkabilmek için, darbe dönemlerinde olduğu gibi ara rejimlere ihtiyaç duymuştur. Faili belli olmayan, usulsüz uygulamalarla dolu bu ara rejimler, İmparatorluğu yıkıma yaklaştırmak isteyen güçlere istedikleri ortamı vermiştir. İşte bu nedenle, dünyadaki pek çok darbede olduğu gibi, Osmanlı’daki darbeleri incelerken de, arkadaki itici gücün İngiliz derin devleti olduğunu iyi analiz etmek gerekmektedir.

Tüm Darbelerin Anası: 1876 Darbesi

Hüseyin Avni Paşa

Türk tarihindeki ilk modern darbe, 1876’da Sultan Abdülaziz’i deviren darbe olarak kabul edilir. Yeni Osmanlılar Cemiyeti’nin Başkanı Mithat Paşa, Serasker (Genelkurmay Başkanı) Hüseyin Avni Paşa, Harbiye Komutanı Süleyman Paşa’dan oluşan cunta, Sultan Abdülaziz’i tahttan indirip yerine V. Murat’ı geçirirler. Darbe, Cumhuriyet döneminde de birçok kez göreceğimiz gibi, Harbiye öğrencileri kullanılarak yapılır. Darbeden 10 gün sonra Sultan Abdülaziz, intihar süsü verilerek şehit edilir.

İngiliz derin devleti, Osmanlı’nın gücünü gitgide kaybettiği ve “hasta adam” haline geldiği iftirasını yayarken, gerçekte Sultan Abdülaziz dönemi Osmanlı’nın güçlü dönemlerinden birini temsil eder. Osmanlı, 1876’da dünyanın dördüncü güçlü devletidir. Dünyanın dördüncü büyük ordusuna ve üçüncü büyük donanmasına sahiptir. 1876’da Osmanlı’nın yüzölçümü 12 milyon km2’dir; nüfusu 64 milyondur. Osmanlı’nın 1876’daki sınırları içerisinde günümüzün 35 ülkesi yer almaktadır. O dönemde İstanbul, dünyanın 5. büyük şehridir.

Sultan Abdülaziz, İngiliz derin devletine ciddi anlamda tavır almış, cesur bir padişahtır. Kendi döneminde Darwinizm’e geçit vermemiş, İngiliz derin devletinin casuslarını çevresinden uzaklaştırmıştır. Darbeyi gerçekleştiren isimlerden biri olan Hüseyin Avni Paşa’yı hem Darwinist hem de İngiliz yanlısı olduğu için görevinden almıştır. Bu olaya kinlenen Hüseyin Avni Paşa, Sultan Abdülaziz’e suikast planını yapan kişidir. Abdülaziz, Darwinist propagandaya başlayan Mecmua-i Fünun dergisini derhal kapattırmıştır. Osmanlı’da Darwinist propagandayı en çok yapan ve sonraki yıllarda yaygınlaştıran İngiliz yanlısı Ahmet Mithat’ın görevinden alınması için ise şu emri vermiştir:

Fimabaat (bundan böyle) Mithat Efendinin maymunlarına dair matbuata zinhar nesne yazdırılmaması.119

Darbesi sırasında Sultan Abdülaziz’e suikast planını yapan Hüseyin Avni Paşa ve onun emriyle toplarını saraya çeviren Osmanlı Donanması

Sultan Abdülaziz, İslam Birliği idealinde olan dindar bir insandı. Kendi döneminde Osmanlı ordusunu çağının en modern silahlarıyla donatmıştır. Öyle ki, o dönemde donanmada 25 zırhlı gemi, 175 savaş gemisi bulunmaktadır. Tahta çıkışından itibaren 450 km uzunluğundaki demiryollarını üç katına çıkarmıştır. Halife Abdülmecid Efendi, 1920’li senelerde kaleme aldığı risalesinde babası Abdülaziz’i şöyle anlatmıştır:

Pederim olan Abdülâziz Han Hazretleri, Allah’a şükürler olsun ki, bu gibi ahlâk zaaflarından hiçbirine müptelâ değildi. Hatta, ağzına hayatı boyunca bir damla olsun içki koymadığı gibi tütün de kullanmaz ve kahveyi bile nadiren içerdi. Bu sayede oldukça kuvvetli bir bedene sahip olmuştu. On beş küsur senelik saltanatını hiçbir hastalık görmeden geçirdi. Ama, kendisine ve başladığı büyük işlere yardım edecek tek bir kimseye bile sahip olamadığından tahttan indirilme felâketine maruz kalıp şehid edildi.120

Hain darbeyi gerçekleştirenler tarafından Abdülaziz Han’ın intihar ettiği iftirası atılmıştır. Fakat Sultan’ın bulunan naaşında iki elinin bileklerinin kesilmiş olduğu, sakalının bir tarafının tamamen yolunmuş, dişlerinin kırılmış ve göğüs altının morarmış olduğu görülmüştür.

Katilleri bu cinayete azmettiren Hüseyin Avni Paşa, planladığı cinayetin sonucunu görmek için Saray’a gelmiş ve Abdülaziz Han’ın henüz vefat etmemiş olduğunu görünce onun Saray karakolunun kahve ocağına götürülmesini emretmiştir. Böylece henüz hayatını kaybetmemiş olan Sultan’a doktor müdahalesi gecikmiş ve Sultan, kan kaybından şehit olmuştur. Hüseyin Avni Paşa, darp izlerinin açık şekilde görülmemesi için karakolun perdesini kopartarak Sultan’ın naaşının üzerine örtmüş, sadece kollarını açıkta bırakmıştır. Tıbbiye-i Askeriye-i Şahane (Gülhane) Kumandanı Dr. Marko Paşa’dan, yalnızca Sultan’ın bileklerindeki yara izlerine bakarak intihar raporu yazıp imzalamasını istemiştir. Marko Paşa bunu reddetmiştir. Ardından, askeri Doktor Miralay Ömer Bey çağrılmış, fakat raporu o da imzalamayınca hemen orada apoletleri sökülerek Libya’ya sürgüne gönderilmiştir.

Sultan Abdülaziz, aynı gün alelacele Divanyolu’ndaki Sultan II. Mahmud Türbesi’ne defnedilmiştir.

Türk tarihindeki ilk modern darbe, 1876’da Sultan Abdülaziz’i deviren darbe olarak kabul edilir. Darbe, Cumhuriyet döneminde de göreceğimiz gibi, Harbiye öğrencileri kullanılarak yapılır. Darbeden 10 gün sonra Sultan Abdülaziz, intihar süsü verilerek şehit edilir.

İsmail Hami Danişmend, beş ciltlik İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi adlı eserinde, Sultan’ın ölüm nedeninin intihar değil, cinayet olduğuna dair tam otuz bir tane delil saymıştır. Sultan’ın naaşını gören doktorlardan, İngiltere Sefareti doktoru da bu kesikleri insanın kendi kendine yapamayacağını söylemiştir.121

Sultan Abdulaziz’in kızı Nâzime Sultan’ın bu konudaki açıklaması ise, bu hain cinayeti gözler önüne sermektedir:

Kuşkusuz, babamın intihar ederek vefat ettiğine hükmedenler aldatıcılardır. Ben babamın öldürülüşüne bizzat kendi gözlerimle şahit oldum.122

İntihar iftirasına hiç kimse inanmamıştır, nitekim cinayeti işleyen pehlivanlardan bir tanesi kısa süre sonra yaptıklarını itiraf etmiştir:

Fahri Bey (Sultan Abdülaziz’in) arkasından dolanıp kollarını tuttu. Hacı Mehmet ile Cezayirli Mustafa dizlerine oturdu. Ben de sol kolundaki damarları çakı ile iyice kestim. Sağ kolunun dahi birkaç yerine çakı ile bastırdım…123

Kanlı eylem sonrası bir soruşturma başlatılmış ve İngiliz yanlısı Mithat Paşa, başına gelecekleri anlayarak İngiliz Konsolosluğu’na sığınmıştır.

Tarihçiler, darbe öncesinde Mithat Paşa’nın Avrupa basınında sürekli olarak abartılı bir şekilde övüldüğünü ve İngilizler tarafından şımartıldığını yazar. Nitekim Mithat Paşa, darbeden önce 80 gün süren ilk sadrazamlığı döneminde Mısır’a ve Tunus’a bağımsız borçlanma yetkisi vererek Mısır’ın İngilizlerin, Tunus’un da Fransızların kontrolüne geçmesine sebep olmuştur. Darbe sonrası Mithat Paşa sadrazam olunca, İngilizlerle birlikte İstanbul’da, detaylarını daha önce açıkladığımız “Tersane Konferansı”nı toplamıştır. Bu konferans, Mithat Paşa’nın Osmanlı’yı Ruslarla savaşa sürüklediği ve İngiliz derin devleti telkinleriyle Osmanlı’nın yıkılışını hızlandırdığı bir dönüm noktası olmuştur.

Sultan Abdülaziz, İngiliz derin devletinin himayesini asla kabul etmeyen güçlü bir padişahtı. İngiliz derin devleti, Sultan’ı devirmek için, Devlet içinden bir kısım yancıları kullanmış ve Sultan’ı şehit etmiştir. Sultan Abdülaziz’in kanlı kıyafetleri Topkapı Sarayı’nda korunmaktadır. (2,3) (1) (Solda) Sultan Abdülaziz’in şehit edilmeden birkaç gün önceki resmi

1876 Darbesi Sonrası Kaybedilen Topraklar

1876 darbesi sonrasında İngiliz derin devletinin baskısı ile başa getirilen II. Abdülhamid’in hüküm dönemi, Osmanlı tarihinin en hızlı toprak kaybedildiği dönem olmuştur. Abdülhamid döneminde, sadece 33 yıl içinde kaybedilen toprak miktarı toplam 1.592.896 km2’dir.124 İmparatorluk, 24 milyonluk nüfusunun 5 milyonunu yitirmiştir.125 Tunus, Mısır, Somali, Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan, Kars, Ardahan, Batum, Teselya, Kıbrıs, Abdülhamid zamanında kaybedilen topraklardan bazılarıdır.

(Sol) Darwinizme şiddetle karşı, Darwinist hiçbir yayına izin vermiyor, yasaklıyor. (Sağ) Gemilerle, trenlere yüzbinlerce Darwinist kitap her yere dağıtıldı. Abdülhamid döneminde Osmanlı Devleti’nin kaybettiği toprak miktarı 1.592.896 km2’dir. Bu oran, şimdiki Türkiye yüzölçümünün tam iki katıdır.

Dikkat edilirse, İngiliz derin devletinin düzenlemiş olduğu bu darbe sonrasında Osmanlı’nın kaybettiği topraklar ya İngiltere’nin hakimiyetine girmiş ya İngiltere’nin müttefiklerine gitmiş ya da kolayca idare edilebilecek küçük, güçsüz devletçiklere dönüşmüşlerdir. İngiliz derin devleti, bu hain darbe ile sadece Osmanlı Devleti’ni parçalamakla kalmamış, dünyaya hakim olabilmek için ortam hazırlamıştır.

Diğer Darbeler

Osmanlı’da gerçekleşen darbeler ile toprak kayıplarının arasında yakın bir bağ vardır. Genellikle Osmanlı Devleti’nin zayıflatılması, isyanların başlaması ve toprak kayıpları, darbelerin hemen sonrasındaki istikrarsızlık döneminde gerçekleşmiştir. Açıktır ki darbeler, bu toprak kayıplarının gerçekleşmesi için, İngiliz derin devleti tarafından özel olarak planlanmış olaylardır. Osmanlı’da darbeler sonrasında toprak kayıpları şu şekilde gerçekleşmiştir:

◉ 1808 Yeniçeri ayaklanması ile III. Selim tahttan indirilmiş yerine IV. Mustafa gelmiştir. Bu ayaklanmayı kışkırtan İngiliz hayranı ve İngiliz lakabıyla bilinen Mahmut Raif Paşa’dır. Ardından gelen Osmanlı-Rus Savaşı kaybedilmiş, Sırbistan özerk olduğu gibi bazı topraklar da kaybedilmiştir.

1808 Yeniçeri ayaklanması sonucunda III. Selim tahttan indirilmiştir. Ayaklanmayı kışkırtan, İngiliz lakabıyla bilinen Mahmut Raif Paşa’dır.

(1) 31 Mart Ayaklanması sonrasında ele geçirilen mahkumlar (2) Hareket Ordusu askerleri Taksim’de

◉ 9 Haziran 1908’de İngiliz Kralı 8. Edward ve Rus Çarı 2. Nikola’nın Reval’de anlaşmasının ardından, İttihat ve Terakki Cemiyeti, kansız bir darbe ile Sultan Abdülhamid’e 2. Meşrutiyeti ilan ettirmiştir. Ardından İngiliz Büyükelçiliği’nde tercüman olarak görev yapan casus Gerald Fitzmaurice’in organizasyonuyla 31 Mart Ayaklanması ve askeri darbe gelir. Darbe sonrası Avusturya-Macaristan Bosna-Hersek’i, İtalya ise Libya, Rodos ve 12 Ada’yı işgal etmiştir. Arnavutluk bağımsızlığını ilan ederken, Yunanistan Selanik, Girit ve Yanya’yı, Bulgaristan Kavala ve Dedeağaç’ı işgal etmiştir. Böylelikle Avrupa’da Osmanlı egemenliği de sona ermiştir.

◉ 23 Ocak 1913’te İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Enver ile Talat Paşalar, Bab-ı Ali’yi basıp askeri bir darbe ile hükümeti devirmişlerdir. Silah zoruyla Talat Paşa’yı sadrazam yapmış ve bu ikili, Osmanlı Devleti’ni I. Dünya Savaşı’na sokmuştur. Savaşın sonucu, Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu getirmiş ve tüm Arap toprakları elden çıkmıştır.

Açıkça görüldüğü üzere Osmanlı tarihindeki tüm darbeler oldukça yıkıcı olmuş ve her birinde İngiliz derin devletinin ajanları kullanılmıştır. Her bir darbe, İngiliz derin devleti tarafından ince ince planlanmış ve sonucunda gerçekleşecek savaşlar ve toprak paylaşımları çok önceden belirlenmiştir. İngiliz derin devleti, darbeleri gerçekleştiren kendi yancılarını, bu savaşlara önayak olmaları için teşvik etmiştir. Sıkıntılı darbe dönemlerinde gerçekleşecek savaşların, İmparatorluğu daha fazla parçalayacağını gayet iyi bilmektedir. Sinsi plan buna uygun yapılmıştır.

(1) 23 Ocak 1913’te, Bab-ı Ali Baskını’nın gerçekleştiğinin duyulmasının ardından Bab-ı Ali önünde artarak toplanan kalabalık (2) Baskında şehit edilen Harbiye Nazırı Nazım Paşa

Osmanlı’da gerçekleşen darbelerin tümünün arkasında gizli bir el, yani İngiliz derin devleti vardır.

Türk-Rus Yakınlaşması ve Darbeler

Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerinin normalleşmesi ve ardından yaşanan 15 Temmuz darbe girişimiyle birlikte Türk ve Rus hükümetleri bir ittifak arayışına girmişlerdir. Her iki ülke, başta Karadeniz ve Suriye olmak üzere bölge sorunlarında ortak stratejiler geliştirmeye başlamıştır. Bölge sorunlarına ancak bölge insanlarının cevap bulabileceğini öngören bu ittifak, dünyanın özlemini çekmekte olduğu barış ortamını sağlayabilecek değerli bir adımdır. Rus ve Türk milletlerinin yakınlaşmasında bu bir ilk değildir. İki devlet 1833’deki Hünkâr İskelesi Antlaşması ile ortak savunma ittifakı imzalamışlardır. Sultan II. Mahmut ve Rus Çarı 1. Nikola’nın bu antlaşmayı gerçekleştirmelerinin amacı, üçüncü ülkelerin (özellikle İngiltere’nin) oyunlarını durdurabilmekti. Antlaşmaya göre taraflardan birisi askeri yardım isterse diğeri müttefikine yardım edecekti. Antlaşmanın gizli maddesiyle de, Rusya’nın Batılı bir devletle savaşa girmesi halinde Osmanlı Devleti’nin, Rusya’yla savaşan devletin gemilerine Çanakkale Boğazı’nı kapatması ve Rus gemilerinin boğazlardan serbestçe geçmesine izin vermesi kararlaştırılmıştır. Ancak, antlaşma gizli olmasına rağmen Avrupalı devletler, İngiliz Büyükelçisi Ponsonby sayesinde anlaşmanın detaylarına ulaşmayı başarmış ve çeşitli savaş tehditleri sonucunda bu anlaşmayı, 1840’taki Londra Antlaşması ile ortadan kaldırmışlardır. Rusya ile Osmanlı’nın yakınlaşmasına bir örnek de Abdülaziz dönemidir. II. Mahmut’un oğlu Sultan Abdülaziz de, Rusya’yı yakın bir dost ve müttefik olarak görmüş ve bir kez daha yakınlaşma dönemi başlamıştır. İstanbul’daki Rus Büyükelçisi Ignatyev bu dostluğun aracısı olmuştur. Ancak bu yakınlaşma sonunda da İngiliz yanlısı bir cunta darbe yapıp Sultan Abdülaziz’i devirmiştir. İktidara gelen hükümetten Mithat Paşa, İngiliz Said Paşa ve yeni Sultan II. Abdülhamid’in İngiliz yanlısı politikaları sonucunda Osmanlı Devleti ve Rusya savaşa girmiş ve savaş sona erdiğinde 250 bin kişi hayatını kaybetmiştir. Buna benzer olaylar, 18 ve 19. yüzyıldaki toplam 6 savaşta da devam etti. İngilizlerin başını çektiği Avrupa devletleri kimi zaman Osmanlı’nın yanında Ruslarla, kimi zaman da Rusların yanında Osmanlı ile savaştılar. Ama iki devletin aynı ittifakta olmasını daima engellediler. Savaşları kışkırtan, tahrik ve provoke eden İngiliz derin devleti, kimi zaman barış antlaşmalarının da arabulucusu oldu. Fakat bu barış antlaşmalarında da daima tek kazanan İngiliz derin devleti idi. Masumlar can verdi, şehirler yıkıldı. Nihayetinde ise Osmanlı ve Rusya gibi iki büyük imparatorluk, İngiliz derin devletinin oyunları sonucunda tarih sahnesinden çekildiler. 20. yüzyılda da Türkler, kuzey komşu Rusya’dan hep dostluk görmüşlerdir. Sykes-Picot Antlaşması’nı ortaya çıkaran Ruslardı. Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı sırasında Rusya’dan silah ve para yardımı aldı. Hatta bu desteğe teşekkür amacıyla Taksim Anıtı’na iki ünlü Rus asker General Frunze ve Mareşal Voroshilov eklendi. Yine Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen birçok sanayi hamlesinin arkasında Rus desteği vardı. Bu dostluk, savaştan yıkık çıkan Anadolu’nun yeniden refaha kavuşmasını hızlandırdı. Ne var ki, tarihte yaşananların bir benzeri, genç Cumhuriyetimizin de başına geldi. Türkiye, ne zaman Rusya ile yakınlaşmaya başlasa, İngiliz derin devletinin planladığı iç karışıklıklara ve ardından gelen askeri darbelere maruz kaldı. Rus ve Türk milletlerinin dostluğu, İngiliz derin devletini her zaman tedirgin etmişti. 21. yüzyılda Sayın Erdoğan ve Sayın Putin’in liderliğiyle iki ülke ticari, ekonomik ve siyasi olarak adı konmamış bir ittifak yaşamaya başladılar. Mega projeler ardı ardına açıklandı. Ortak şirketler ve dostluklar kuruldu. Rus ve Türk halkları dost ve kardeş olmanın konforunu sürdüler. Kasım 2015’te Rus savaş uçağının düşürülmesi, kuşkusuz ki beklenmedik bir olaydı. Bu olayın, İngiliz derin devletinin kullandığı yancılar tarafından gerçekleştirildiği de kısa bir süre sonra ortaya çıktı. Bu süre içinde, iki ülkenin dostluklarını sürdürmesi, kışkırtma ve provokasyonlara aldanmamaları ve mutlaka ittifaklarını devam ettirmeleri konusundaki desteklerimiz ve gösterdiğimiz çabalar önemli sonuçlar verdi. Bu çabalara duyarlılık gösteren iki ülkenin sağduyulu liderleri, ittifaklarını daha da güçlendirerek İngiliz derin devletinin oyununu bozdular. Şu an elimizdeki en büyük avantaj ise, kirli oyunların kurucusunun İngiliz derin devleti olduğunu biliyor olmamız. Üst aklın bilinmesi, iki büyük devlet üzerinde oynanacak oyunları tümüyle geçersiz ve etkisiz kılacaktır. Şu gerçek unutulmamalıdır ki, tarihte büyük medeniyetler kurmuş imparatorluklar hiçbir zaman tam anlamıyla yok olmazlar. Nitekim bugün, iki devlet de bölgelerinde hala büyük bir güç ve etki sahibidir. Kaldı ki, Rus Devleti birçok İslam ülkesinden daha fazla Müslümana ev sahipliği yapmaktadır. 20 milyonluk Müslüman nüfus, her iki ülkenin ortak kardeşlerinden oluşmaktadır. Bu muazzam potansiyel göz önüne alındığında kaynayan bölgelere barışı getirebilecek büyük güçlerden birinin, Rus-Türk ittifakı olduğu anlaşılmaktadır. Bu ittifak, işte bu nedenle, savaşlardan beslenen mihrakların sürekli olarak hedefi konumundadır. Bizlere, yani 230 milyon Rus ve Türk’e düşen ise, var gücümüzle ortak mücadelemize sahip çıkmak ve aramızdaki birliği artırmak için çalışmaktır.

Dipnotlar:

119. Fatih Bayhan, “İlk Osmanlı Darwinisti hangi ünlüydü?”, Haber 7, http://www.haber7.com/yazarlar/fatih-bayhan/387493-ilk-osmanli-darwinisti-hangi-unluydu

120. Murat Bardakçı, “Osmanlı’yı Dedelerimin İçkisi Yıktı”, Habertürk, http://www.haberturk.com/polemik/haber/841565-osmanliyi-dedelerimin-ickisi-yikti

121. Erdal Şimşek, Sultan Abdülaziz’in Katledilmesi, Yeni Söz, http://www.yenisoz.com.tr/sultan-abdulaziz-in-katledilmesi-makale-4579

122. Ömer Faruk Yılmaz, “Abdülaziz Han’ın kızı: Babamın katledilişini gördüm”, Timetürk, http://www.timeturk.com/tr/2011/09/27/sultan-abdulaziz-in-kizi-babamin-katledilisini-gordum.html

123. Ahmet Mithat Efendi, “Mirat-ı Hayret”, S.262; Erdal Şimşek, Sultan Abdülaziz’in Katledilmesi, Yeni Söz, http://www.yenisoz.com.tr/sultan-abdulaziz-in-katledilmesi-makale-4579